W starzejącym się społeczeństwie osoby starsze coraz częściej szukają dodatkowego wsparcia i opieki, w zamian oferując na przykład własną nieruchomość. Odbywa się to na podstawie umowy dożywocia i może być atrakcyjna ofertą również dla opiekuna.
Osoby żyjące z renty lub emerytury nie zawsze są w stanie opłacić dodatkową opiekę dla siebie, która często jest niezbędna w ich codziennym funkcjonowaniu. Jeśli senior jest właścicielem domu lub mieszkania, może sobie taką opiekę zapewnić na podstawie umowy dożywocia. Zgodnie z jej treścią zbywca przenosi prawo własności nieruchomości na opiekuna, a ten zobowiązuje się do zapewnienia mu dożywotniej, niezbędnej opieki.
Umowa taka regulowana jest przez Kodeks Cywilny, a informacja o niej wpisywana jest w księdze wieczystej nieruchomości. Z reguły po jej podpisaniu nabywca albo zamieszkuje ze zbywcą w jego nieruchomości, albo przyjmuje go pod swój dach. Z tego powodu umowa dożywocia najczęściej zawierana jest między członkami rodziny. Nabywca musi na jej podstawie zapewnić seniorowi wyżywienie, ubrania, mieszkanie, światło, odpowiednią pomoc i pielęgnację w chorobie, a także wyprawić pogrzeb. Wszystko to na własny koszt. Gdy senior zostaje we własnym domu, wszystkie te koszty również na bieżąco pokrywa nabywca. Nabywca nie musi zamieszkać z seniorem, ani przyjmować go do swojego domu, o ile obie strony tak postanowią. Jednak nie zwalania go to z obowiązku wywiązywania się z postanowień umowy, w tym zapewnienia niezbędnej opieki i pielęgnacji w okresie choroby.
Reklama: Szukasz mieszkania lub domu w dobrej lokalizacji? Sprawdź koniecznie Biura Inowrocław, gdzie znajdziesz mnóstwo ofert i bez problemu znajdziesz to czego szukasz.
Prawo dożywocia nie może być zbyte, ma charakter osobisty, a wygasa z chwilą śmierci dożywotnika. Dla swojej ważności umowa taka musi być zawarta w formie aktu notarialnego, ponieważ na jej podstawie dochodzi do przekazania prawa własności nieruchomości. W umowie można dodatkowo zawrzeć inne postanowienia, np. ustanowienie służebności mieszkania lub służebności osobistej przez nabywcę na rzecz zbywcy, a także zobowiązanie nabywcy do powtarzających się świadczeń pieniężnych lub w rzeczach oznaczonych co do gatunku.
Umowa dożywocia jako ograniczone prawo rzeczowe związana jest ściśle z nieruchomością, co oznacza, że obciąża jej każdorazowego właściciela. Każdy kolejny nabywca musi więc liczyć się z tym, że będzie musiał wykonywać obowiązki wynikające z umowy na rzecz dożywotnika. W praktyce jednak nieruchomości z takim obciążeniem stanowią margines transakcji na rynku.
Dożywocie wygasa wraz ze śmiercią dożywotnika, jednak kodeks cywilny dopuszcza jeden przypadek, kiedy może być ona zamieniona na inną formę świadczenia, mianowicie na rentę dożywotnią. Oczywiście zgodę na to muszą wyrazić obie strony umowy. Wówczas nabywca zrzeka się osobistej opieki nad dożywotnikiem, w zamian za wypłacanie mu renty dożywotniej, której wysokość powinna odpowiadać wartości wcześniej ustalanych świadczeń.
Umowa taka może być rozwiązana wyłącznie przez sąd i jedynie w uzasadnionych przypadkach, np. na wniosek jednej ze stron, która stwierdzi, że postanowienia umowy są rażąco naruszane. Może to zrobić więc senior, któremu nie jest zapewniana właściwa opieka. Gdy natomiast dojdzie do sprzedaży nieruchomości i trafi ona w ręce obcej dla dożywotnika osoby, może on żądać zamiany umowy dożywocia w rentę dożywotnią.